Мерез

Мазмұны

Жалпы ақпарат

Себептері

Симптомдары

Диагностика

Емдеу

Болжамы

Мүмкін асқынулары

Қашан дәрігерге көріну қажет

Алдын алу

Синонимдары

Жалпы ақпарат

Мерез - бактериалдық инфекция, көбінесе, жыныстық қатынас арқылы тарайды.

Себептері

Мерез  - инфекциялық ауру, жыныстық жол арқылы, Treponema pallidum спирохеті арқылы туындайды. Бұл бактериямен жұқпалану тері немесе сілемей қабығы арқылы өтеді, әдетте, жыныстық мүшелер аумағында. Мерез жыныстық жол арқылы жиі беріледі, бірақ, басқа берілу жолдары да бар.  

Мерез бүкіл әлемде кездеседі. Ол көбінесе, қалаларда көп таралған, ерлермен жыныстық қатынаста болатын ерлер арасында аурудың таралуы артуда. Адамдарда мерезге табиғи төтеп беру қасиеті жоқ. 15-25 жас аралығындағы жастар жоғары қауіп тобында.

Көптеген мемлекеттерде некеге тұру алдында мерезге тексеруден өтеді. Барлық жүкті әйелдер босану алдындағы көмекті алу алдында мерезге тексеріледі, анадан балаға жұқпаның берілуін болдырмас үшін (туа біткен мерезді).

Аурудың үш сатысы бар:

• Алғашқы мерез
• Екінші мерез
• Үшінші мерез (аурудың кеш сатысы).

Екінші, үшінші және туа біткен мерез қазір бұрынғыдай емес, сирек кездеседі. Оның себебі:

• Жыныстық жолмен берілетін жұқпаларды емдейтін ақысыз мемлекеттік клиника/диспансерлердің болуы
• Мерезге тексерудің скринингтік әдісі
• Жыныстық жолмен берілетін жұқпалар туралы қоғамды ақпараттандыру
• Пренатальдық скрининг

Симптомдары

Алғашқы мерездің симптомдары:

• Жыныстық ағзаларда, ауызда, теріде немесе тік ішекте шағын, ауырмайтын ашық жаралар немесе ойықжаралар (шанкр) пайда болуы; олар өздігінше 3-6 аптада өтеді
• Ойықжара маңындағы лимфа түйіндерінің ұлғаюы

Бактериялар организмде өсуін жалғастырады, бірақ, екінші сатыға дейін ауру аз симптоммен өтеді.

Екінші мерездің симптомдары:

• Бөріткен, әдетте, алақанда, табанда пайда болады.
• ойықжаралар ауыздың маңында немесе ішінде, іншекте (қынапта) немесе жыныстық мүшеде
• жыныстық мүшенің аумағында немесе тері қыртысындағы ылғалды, сүйелді түзілістер (кондилома аталатын)
• қызба
• жалпы әлсіздік
• тәбетті жоғалту
• бұлшық еттің ауырсынуы
• буындардың ауырсынуы
• лимфа түйіндерінің ұлғаюы
• көрудің бұзылысы
• шаштың түсуі

Үшінші мерездің симптомдары қандай ағза зақымдалғанына байланысты. Олар бір-бірінен ерекшеленеді және оларды анықтау қиын. Үшінші мерездің симптомдары:

• жүректің зақымдануы (аневризма қалыптасуы немесе қақпақшалардың зақымдануы)
• орталық жүйке жүйесінің бұзылысы (нейромерез)
• терінің, сүйектің, немесе бауырдың ісіктері

Диагностика

Дәрігер немесе медбике науқасты қарайды. Өткізілетін тексерулердің түрлері:

• ойықжарадан шығатын бөліндіні зерттеу
• ЭхоКГ, аортальдық ангиография немесе жүректің катетеризациясы арқылы ірі қантамырларын зерттеу
• Мерезді туындататын бактерияларды анықтау үшін қан талдауы (антикардиолипиндік тест RPR немесе VDRL) – бұл талдаулар оң болса, диагнозды нақтылау үшін келесі тексерулердің бірін өткізу қажет:
• РИФ-АБС (солғын трепонемалардың иммунофлуоресценция реакциясы, абсорбциялаумен)
• МГА-TP (T. Pallidum микрогемагглютинация әдісі)
• Люмбальдық пункция және жұлын сарысуын зерттеу.

Емдеу

Мерезді пенициллин, бензатин, доксициклин, тетрациклин (пенициллинге аллергия болса) секілді антибиотиктермен емдеуге болады. Емдеудің ұзақтығы мерездің ауырлығына және науқастың жалпы жағдайына байланысты. 

Пенициллин – жүктілік кезінде мерезді емдеуде таңдалатын препарат. Тетрациклинді жүктілікте қолдануға болмайды, ол болашақ баланың денсаулығына зиянды. Эритромицин балада туа біткен мерездің болуын жоя алмайды. Жалпы, пеницилинге аллергиясы бар адамдар, аллергияға сезімталдығын азайтып, одан кейін пеницилинмен емделуі тиіс.

Мерездің ерте сатысын емдей бастаған алғашқы бірнеше сағатта науқастарда Яриш – Герксгеймер аллергиялық серпіні пайда болуы мүмкін. Ол организмнің жұқпаның ыдырау өнімдеріне жауабы ретінде пайда болады.

Аллергиялық  серпіннің симптомдары:

• қалтырау
• қызба
• жалпы әлсіздік
• бас ауыруы
• буынның ауырсынуы
• бұлшық еттің ауырсынуы
• жүрек айнуы
• бөріткен.

Бұл  симптомдар әдетте, 24 сағат ішінде жойылады.

Келесі қан талдаулары 3, 6, 12, 24 ай барысында жасалуы тиіс, жұқпаның жойылуына көз жеткізу үшін. Шанкр болуында жыныстық қатынастан алшақ болу қажет, жұқпаның жойылуы туралы екі теріс талдау алғанға дейін презерватив қолданыңыз.

Мерезге шалдыққан науқастың барлық жыныстық қатынастағы серіктестері емделуі тиіс. Мерез алғашқы және екінші сатысында аса жұқпалы.  

Болжамы

Мерезді емдеп, жазуға болады, ол үшін ерте сатысында анықтап, емдеу қажет.

Екінші мерезді емдеуге болады, ол үшін ерте анықтап, тиімді емдеу қажет. Әдетте, ауру бірнеше апта ішінде өтеді, бірақ, кейбір жағдайда 1 жылға дейін созылуы мүмкін. Тиісті емдеу болмаса, науқастардың 1/3 мерездің кеш асқынулары дамуы мүмкін.

Кеш мерез мүгедектікке, және өлім-жітімге апаруы мүмкін.

Мүмкін асқынулары

• жүрек-қантамыр асқынулары (аортит және аневризмалар)
• терідегі және сүйектегі құрылымсыз ойықжаралары (гуммы)
• Нейромерез
• мерездік миелопатия – бұлшық еттің әлсіздігі және жағымсыз сезіну пайда болатын асқынуы
• мерездік менингит

сондай-ақ, емдеу болмаса, екінші мерез жүктілік кезінде даму үстіндегі балаға беріледі. Бұл туа біткен мерез аталады.

Қашан дәрігерге көріну қажет

Мерездің симптомдары болса, шұғыл дәрігерге көріну қажет.

Мерезге шалдыққан адаммен немесе басқа жыныстық жол арқылы берілетін жұқпаға шалдыққан адаммен, немесе бірнеше/ таныс емес серіктестермен жыныстық қатынас болса, немесе көктамырлық есірткілер қабылдасаңыз, дәрігерге көрініңіз, немесе жыныстық жол арқылы берілетін жұқпаны емдейтін клиникада скринингтік тексеруден өтіңіз.

Алдын алу

Жыныстық белсенділікте қауіпсіздікті сақтау қажет, әрдайым презерватив қолдану қажет.

Барлық жүкті әйелдер мерезге тексерілуі тиіс.

Синонимдары

Бірінші мерез; екінші мерез; кеш мерез; үшінші мерез.