Жүйелі қызыл жегі

Мазмұны

Жалпы ақпарат

Себептері

Симптомдары

Диагностика

Емдеу

Қолдау топтары

Болжамы

Мүмкін асқынулары

Қашан дәрігерге көріну қажет

Синонимдары

Жалпы ақпарат

Жүйелі қызыл жегі (ЖҚЖ) – ұзаққа созылатын, қабынумен сипатталатын ауру.

Себептері

Жүйелі қызыл жегі (ЖҚЖ) – аутоиммундық ауру, бұл кезде адамның өзіндік иммундық жүйесі қате түрде сау тіндерді зақымдайды. Яғни, тері, буындар, бүйрек, ми және басқа ағзалар зақымданады.

Аутоиммундық  аурулардың негізгі себептері толық зерттелмеген.

ЖҚЖ ерлерге қарағанда әйелдерде жиі кездеседі. Ол кез келген жаста пайда болуы мүмкін, бірақ, 10-50 жас аралығында жиі кездеседі. Азиялықтар басқа нәсілдерге қарағанда жиі ауырады.

ЖҚЖ кейбір дәрілік препараттарды қабылдау салдарынан да туындауы мүмкін.

Симптомдары

Әр адамда аурудың симптомдары әр түрлі болуы мүмкін, симптомдар пайда болып, жойылып отыруы мүмкін. ЖҚЖ шалдыққан барлық дерлік науқастардың буындары ауырады, және ісіну болады. Кейбірінде артрит дамиды. Көбінесе, саусақтың, білектің, тізенің  буындары зақымданады.

Басқа кең таралған симптомдары:

• Кеудедегі ауырсыну, терең тыныс алғанда
• Шаршау  
• Қызба
• Жалпы жайсыздық, мазасыздық немесе дімкәстік
• Шаштың түсуі
• Ауыз қуысындағы ойықжаралар
• Күн сәулесіне сезімталдық
• «Көбелек» секілді бөріткен шамамен, ЖҚЖ шалдыққан науқастардың жартысында кездеседі. Бөріткен, көбінесе, жақта, кеңсірікте пайда болады, барлық денеде де болуы мүмкін. Бөріткен әдетте, күннің көзінде болғаннан кейін пайда болады.
• Лимфа түйіндерінің ұлғаюы. 

Жүйелі қызыл жегі – созылмалы қабынудан аутоиммундық бұзылыс, ол көптеген жүйелер мен ағзаларды зақымдауы мүмкін, терінің, буынды және ішкі ағзаларды қоса. Аурудың барысы жеңіл, ауыр және өмір үшін қауіпті болуы мүмкін.

Басқа симптомдары организмнің қандай бөлігі зақымданғанына байланысты:

• Ми және жүйке жүйесі: бас ауыруы, ұйып қалу, шаншу, құрысу, көрудегі мәселелер, тұлғалық өзгерістер
• Асқазан-ішек жолдары: іштің ауырсынуы, жүрек айнуы және құсу
• Жүрек: жүрек ырғағының бұзылысы (аритмия)
• Өкпе: қан түкіру және тыныс алудың қиындауы
• Тері: терінің ала түсі, суықта саусақтың түсінің өзгеруі (Рейно феномені)

Кейбір адамдарда тек тері симптомдары болады. Бұл дискоидтық қызыл жегі аталады. 

Дискоидтық жегі кеудеде дөңгелек дақтардың пайда болуымен сипатталады. Бұл суретте Дискоидтық жегі кезіндегі терінің зақымдануы ірілендіріп, көрсетілген. Дақтар үлкейтілгеннен ақшыл болып көрінеді. Екі қошқыл бөлік – биопсияға материал алғаннан қалған, аурудың белгісі емес.

Диагностика

Жүйелі қызыл жегі диагнозын қою үшін аурудың 11 мүмкін симптомының 4 болуы қажет.

Дәрігер науқасты қарап, кеуде қуысын стетоскоппен тыңдайды. Бұл кезде белгісіз шу естілуі мүмкін, бұл перикардтың (жүректің сыртқы қабығы) үйкелу шуы немесе плевраның үйкелу шуы (өкпенің сыртқы қабығы) аталады. Дәрігер неврологиялық та тексеруді өткізеді.

ЖҚЖ анықтау үшін қажетті тексерулер:

• Антиденеге талдау, оның ішінде, антинуклеарлық (АНА)
• Қанның жалпы талдауы (ОАК)
• Кеуде қуысы ағзаларының шолу рентгенографиясы
• Бүйректің биопсиясы
• Несеп талдауы

Өзіңіздің жағдайыңыз туралы көбірек білу үшін, тағы келесі тексерулерден өтуге болады:

• Тиреоглобулинге антиденелер
• Антитиреоидтық микросомалық антиденелер
• Комплементтік құрамбөліктер (С3,С4)
• Кумбстың тік сынамасы
• Криоглобулиндер
• Эритроциттердің шөгу жылдамдығы (СОЭ)
• Бүйректің қызметтік қабілетін анықтау тестілері
• Бауыр қызметін бағалау үшін қан талдауы
• Ревматоидтық фактор

Емдеу

ЖҚЖ жазылмайтын ауру. Емдеудің мақсаты – симптомдарын бақылауға алу жүректі, өкпені, бүйректі, т.б. ағзаларды зақымдайтын ауыр симптомдарын сәйкес мамандардың көмегімен жиі емдеу қажет болады.

Аурудың жеңіл түрлерін емдеуге болады:

• Стероидтық емес қабынуға қарсы препараттармен (НПВП), мысалы,  ибупрофен (буын синдромы және плеврит болуында)
• Кортикостероидтық кремдермен (тері бөріткенінде)
• Безгекке қарсы препараттармен (гидроксихлорохин) және кортикостероидтардың төмен мөлшерлемесімен (тері синдромында және артритте).

Жүйелі қызыл жегінің ауыр өтуінде емдеуге кіреді:

• Кортикостероидтардың немесе иммундық жауапты басатын препараттардың жоғары мөлшерлемесі
• Цитоуыттық препараттар (жасушалардың өсуін тежейтін дәрілер). Бұл препараттарды әдетте, кортикостероидтармен емдеуде әсер болмаса немесе оларды тоқтатқанда симптомдар нашарласа, тағайындайды. Бұл дәрілердің жанама әсерлері өте күрделі болуы мүмкін, сондықтан оларды қабылдағанда өзіңіздің жағдайыңызды мұқият қадағалауыңыз қажет.

Егер сізде жүйелі қызыл жегі болса, сізге қажет:

• Күннің көзінде болғанда киініп, күннен қорғайтын көзәйнек киіп жүру, күннен қорғайтын крем қолдану қажет.
• Кардиологтан алдын алу ем-шарасын қабылдау қажет
• Иммунизацияға мұқият қарау, оның қажеттігін білу
• Остеопорозды (сүйектің жұқаруы) анықтау үшін скринингтік тестіден өту

Қолдау топтары

Осы ауруға байланысты көңіл-күй мәселелерінде қолдау топтары мен кеңес қызметі көмектеседі.

Болжамы

ЖҚЖ науқастары үшін соңғы уақытта болжамы жақсарған. Көптеген науқастарда ЖҚЖ жеңіл өтеді. Өзіңізді сезіну аурудың күрделі болуына байланысты.

Ауру әдетте, келесі жағдайларда белсенді өтеді:

• Диагноз қойылған алғашқы жылдарда
• 40 жасқа дейінгі адамдарда

ЖҚЖ шалдыққан көптеген әйелдер жүкті болып, сау бала туа алады. Қажетті емді алып, жүрек пен бүйрегінде күрделі мәселелері болмайтын әйелдерде аурудың болжамы жақсы. Дегенмен, ЖҚЖ антиденелері түсік тастау қаупінің пайда болуын арттырады.

Мүмкін асқынулары

ЖҚЖ шалдыққан кейбір адамдарда бүйрек жасуларында ауытқулы заттектер жинақталуы мүмкін. Бұл жегілік нефрит аталатын жағдайға апаруы мүмкін. Бұл мәселесі бар науқастарда әдетте, бүйрек жеткіліксіздігі пайда болады, олар диализға немесе бүйрек алмастыруға мұқтаж болады.

ЖҚЖ организмнің көптеген зақымдануына апаруы мүмкін:

• Аяқта немесе өкпеде тромбылардың түзілуі
• Эритроциттердің бұзылуы (гемолитикалық анемия) немесе созылмалы аурулар анемиясы
• Жүректің айналасында сұйықтық жиналуы (перикардит) немесе жүректің бұлшық етінің қабынуы (миокардит)
• Өкпенің маңайында сұйықтық жиналуы және өкпе тінінің зақымдануы
• Жүктіліктегі асқынулар, оның ішінде, түсіктер
• Инсульт
• Қандағы тромбоциттер санының төмендеуі
• Қантамырларының қабынуы

Қашан дәрігерге көріну қажет

ЖҚЖ симптомдары болса, дәрігерге көріну қажет. Сондай-ақ, аурудың жаңа симптомдары пайда болса,  немесе бұрынғылары нашарласа, дәрігерге хабарласу қажет.

Синонимдары

Таралған қызыл жегі; ЖҚЖ; Жегі; Қызыл жегі; Дискоидтық қызылжегі.